Als eerste stap zijn er vraagstukken opgehaald. Dit is de eerste, cruciale, fase in de aanpak van de omgevingsvisie. Zij zijn de verankering.
De vraagstukken zijn op twee manieren opgehaald. Ten eerste zijn er 29 gesprekken gevoerd met mensen die dagelijks met het buitengebied van de gemeente bezig zijn. Zoals professionals, inwoners, ondernemers en organisaties. Het zijn mensen die op een of andere manier veel weten van een aspect van het buitengebied.
Vervolgens hebben medewerkers van de vakafdelingen van de gemeente, de Provincie Gelderland, Waterschap Rijn en IJssel, de VGGM, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Rijkswaterstaat een vragenlijst ingevuld en daaruit zijn ook vraagstukken opgesteld. Zo is er een lijst ontstaan van in totaal 351 vraagstukken.
Naar de lijst met vraagstukken (EXCEL, 171 KB)
Analyse van de vraagstukken
De lijst is in een Exceltabel geplaatst, de vraagstukken vormen de regels van de tabel. Om grip te krijgen op deze lange lijst zijn alle vraagstukken ‘gelabeld’ naar aanleiding van de inhoud. Dit zijn de kolommen van de tabel. De ‘labels’ stonden op voorhand niet vast. Sommige zijn wel voor de hand liggend, zoals ‘recreatie en toerisme’, andere ontstonden tijdens het herhaaldelijk doorlezen van de lijst, zoals het label ‘relatie met grotere omgeving’). In totaal zijn 51 labels benoemd. Een vraagstuk kan verschillende labels krijgen. Gemiddeld heeft een vraagstuk iets meer dan 3 of 4 labels. De labels zijn samengevoegd tot thema's. Hieronder kunt u een samenvatting lezen van de opgehaalde vraagstukken.
De thema's zijn: landbouw, water, wonen, toerisme/recreatie, samenhang en beleving, de rol van de overheid, samenwerken in het buitengebied grondeigendom en bijkomende verantwoordelijkheden, verkeer, kwaliteiten en waarden, duurzaamheid en klimaat, economie, technologie en maatschappelijke thema's.
Samenvatting
Landbouw
Bijna de helft van de vraagstukken die betrekking hebben op de landbouw gaan over de bedrijfsvoering. Het uitbreiden is lastig, deels door de regels en procedures, deels door ontbrekende deskundigheid van de overheid, maar ook doordat er veel grond gepacht wordt. Hier speelt dus ook de samenwerking met grootgrondbezitters een grote rol. Er spelen verschillende belangen die soms moeilijk samengaan (bijvoorbeeld natuur versus landbouw). De boeren in het gebied zijn jong, er zijn weinig stoppers en daardoor is de gronddruk hoger dan elders.
Naar vraagstukken landbouw (PDF, 77KB, opent in een nieuw venster)
Water
De vraagstukken met betrekking tot water zijn voor een deel gekoppeld aan de klimaatverandering; hoe moeten we inspelen op eventuele wateroverlast en andere gevolgen hiervan? Daarnaast is het hoog houden van de waterkwaliteit een belangrijke opgave in het gebied vanwege het aanwezige waterwingebied.
Een deel van de vraagstukken gaat ook over de beleving van water, kunnen de beken meer zichtbaar gemaakt worden en kan er meer gedaan worden met het Apeldoorns Kanaal of de IJssel?
Naar vraagstukken water (PDF, 61KB, opent in een nieuw venster)
Wonen
Er gaan relatief weinig vraagstukken over wonen, zeker als je weet dat in Rheden het wonen zo’n belangrijke functie is. De vraagstukken die er zijn, gaan over het behouden en voortzetten van de huidige woonkwaliteit en over wat je wil bieden als woonkwaliteit binnen de gemeente. Niet alleen voor Rheden zelf, maar ook voor de grotere omgeving speelt dit thema. Tegelijkertijd speelt de zorg over functieverandering (zoals VAB’s) en de overcapaciteit van woningbouwplannen.
Naar vraagstukken wonen (PDF, 39KB, opent in een nieuw venster)
Toerisme/recreatie
De meeste vraagstukken gaan over recreatie en toerisme. Hierbinnen spelen verschillende thema’s. Als eerste komen de gevolgen, effecten, van recreatie vaak aan de orde. Denk hierbij aan afval en overlast, en vooral aan de drukte die ontstaat in het hoogseizoen door het verkeer en de slechte spreiding in tijd en ruimte. Het gebied lijkt niet ‘ingericht’ op dit grote aantal bezoekers, de recreatieve verbindingen zijn soms onbekend of niet toegankelijk, de bewegwijzering is ‘teveel’, onduidelijk of ontbreekt en het is moeilijk om iets te organiseren door de vele grondeigenaren. Al met al is de organisatie van al deze elementen vaak het probleem.
Aan de andere kant speelt dat er wel meer behoefte is aan ontwikkeling vanuit de ondernemers. De bedrijfsvoering is soms lastig want de procedures duren lang en de vele regels maken ontwikkeling vaak moeilijk.
Naar vraagstukken toerisme/recreatie (PDF, 186KB, opent in een nieuw venster)
Samenhang en beleving
De uitwisseling van kennis tussen de verschillende belangengroepen onderling en de gemeente wordt veel genoemd als vraagstuk. Hierdoor ontstaat onduidelijkheid over wat kan en mag, maar er ontbreekt ook een algemeen doel voor het gebied. Daarnaast zijn er ook veel vraagstukken over de (meestal ontbrekende) informatievoorzieningen, vaak ook gerelateerd aan kennisuitwisseling. Deze thema’s hebben veel raakvlak met het imago van het gebied. Hoe wil je het gebied naar buiten toe promoten? De branding is nu onduidelijk.
Beleving en bewustwording overlapt hier deels mee. De beleving is meestal gerelateerd aan de kwaliteiten en waarden van het gebied, deze beleving zou sterker kunnen en doet hiermee ook iets voor het imago van het gebied. De beleving loopt van abstract (cultuurhistorische kwaliteiten van beken en tijdslagen) tot concreet (nachtelijke bosbeleving). Bewustwording van deze kwaliteiten en waarden speelt hierin ook een belangrijke rol.
Rheden maakt deel uit van een grotere wereld, maar het lijkt soms tegen wil en dank. Voor studenten is de regio Arnhem/Rheden niet internationaal wervend genoeg, maar als internationaal woonmilieu is het een optie die misschien duidelijker moet worden neergezet. De bijzondere kwaliteiten horen bij het beste dat Nederland te bieden heeft maar dan moet je het veel meer in de context van de Veluwe, Veluwezoom of Gelders Arcadië zichtbaar maken.
Maar….. wil je dat eigenlijk wel? Er is een soort duivels dilemma wat naar voren komt. Je zit op al die kwaliteit, je geniet er zelf van en je voelt de verantwoordelijkheid om het breder toegankelijk te maken, maar tegelijkertijd zitten meer bezoekers je eigen beleving in de weg.
Naar vraagstukken samenhang en beleving (PDF, 163KB, opent in een nieuw venster)
De rol van de overheid
Het aantal vraagstukken gekoppeld aan ruimtelijke ordening is het grootst (166 vraagstukken) en loopt sterk uiteen. De druk op de ruimte is hoog en het zo goed mogelijk aan elkaar aanpassen van de samenleving en ruimte, met zoveel verschillende belangen, is ingewikkeld. De druk op de ruimte is vooral hoog vanwege de hoge waarden. Met de functies valt het nog wel mee (met uitzondering van recreatie).
De vraagstukken over de andere thema’s hangen meer met elkaar samen. Bij het ontwikkelen van een bedrijf komen vaak ingewikkelde procedures kijken. Dit vraagt deskundigheid, een bepaalde rol van de gemeente en in veel gevallen maatwerk. Dit proces verloopt vaak niet soepel en dit schrikt af voor een volgende keer. Daarnaast speelt ook de verantwoordelijkheid hierin een rol, welke rol neem je als gemeente aan? Maar ook, door de verschillende eigenaren van de grond, is het vaak onduidelijk wie er verantwoordelijk is.
Naar vraagstukken de rol van de overheid (PDF, 229KB, opent in een nieuw venster)
Grondeigendom en bijkomende verantwoordelijkheden
Binnen de gemeente zijn een aantal grote grondeigenaren. De vraagstukken over grondeigendom gaan grotendeels over de samenwerking tussen verschillende grondeigenaren; de samenwerking tussen de eigenaren zelf, maar ook met externe partijen. Verschillende eigenaren betekent verschillende belangen en ideeën. Om iets te kunnen organiseren heb je te maken met al deze eigenaren en dit maakt het niet makkelijker.
De eigen grondpositie van de gemeente heeft blijkbaar (nog) geen strategische rol in het spel van de grondeigenaren waardoor het belang van het aanhouden van de grond niet duidelijk is.
Naar vraagstukken grondeigendom en bijkomende verantwoordelijkheden (PDF, 44KB, opent in een nieuw venster)
Samenwerken in het buitengebied
Er gaan veel vraagstukken over het thema samenwerking. Deze vraagstukken hebben een relatie met veel verschillende soorten vraagstukken; binnen elk thema zijn er verschillende belangen en samenwerking kom je dan ook steeds tegen. Toch gaat het relatief veel over samenwerkingsmogelijkheden in de toeristisch-recreatieve sector en binnen de landbouw.
De thema’s burgerkracht en initiatieven hebben een overlap als je kijkt naar het samen ‘doen’ en samen ‘uitvoeren’. Er wordt vaak gezocht naar deze samenwerking. Ook is er een opvallende overlap met kennisuitwisseling en organisatie; het ‘samen doen’ is een terugkerend onderwerp. Toch blijven de thema’s qua aandacht een beetje achter. Een reden hiervoor kan zijn dat het over het buitengebied gaat en niet over de dorpen. Daar tegenover staat dat de belangenverenigingen van de dorpen wel actief zijn en ze zich realiseren dat samenwerking nodig is in het buitengebied.
Naar vraagstukken samenwerken in het buitengebied (PDF, 89KB, opent in een nieuw venster)
Verkeer
De vraagstukken over verkeer en toegankelijkheid gaan grotendeels over de toegankelijkheid en de organisatie van wegen en verbindingen met betrekking tot toerisme en recreatie. Het gaat vaak samen met de druk die er is als gevolg van de recreatie, maar ook de (ontbrekende of onduidelijke) bewegwijzering en de onbekendheid van de paden zijn opvallende thema’s.
Naar vraagstukken verkeer (PDF, 61KB, opent in een nieuw venster)
Kwaliteiten en waarden
In totaal zijn er veel vraagstukken over het thema kwaliteiten en waarden. Het gaat hier met name over de ‘zorg’ voor het behoud en versterking van de waarden van de natuur, het landschap, de cultuurhistorie en de landgoederen. Hierbij horen ook de zorg voor beeldkwaliteit en de relatie tussen dorp en buitengebied (verrommeling langs de randen en geen duidelijke grenzen). Tegelijkertijd gaat het meer over het beleefbaar maken van deze kwaliteiten en over de inpassing van nieuwe ontwikkelingen. Deze strijd tussen behouden/beschermen tegenover zichtbaar/beleefbaar maken zie je veel terug.
Belangrijk hierin is ook dat het niet in de weg moet staan voor nieuwe ontwikkelingen, dit komt vooral terug bij ondernemers en particulieren. Goede afspraken over wat de waarden zijn, zijn gewenst. Deze thema’s hebben met elkaar gemeen dat het allemaal grote ‘aandachtspunten’ zijn voor in de omgevingsvisie.
Als het gaat om natuur dan is er een goed uit te leggen probleem bij het ontwikkelen van ecologische relaties tussen Veluwe en IJsselsysteem. Er zijn immers veel barrières. Daarnaast is er een, niet duidelijk uit te leggen, gevoel van algemene achteruitgang van de natuur. Is dit een gevoel of is dit op feiten gebaseerd? En waarom is dit gevoel er?
Naar vraagstukken kwaliteiten en waarden (PDF, 129KB, opent in een nieuw venster)
Duurzaamheid en klimaat
De vraagstukken die gaan over de klimaatverandering zijn grotendeels ‘zorgen’ met betrekking tot de toekomst. Dingen die nu al spelen zijn natuurbranden als gevolg van langdurige droogte en wateroverlast. De ‘zorgen’ hebben een relatie met ruimtelijke ordening en water of natuur, hoe moet de gemeente inspelen op dit thema met betrekking tot de ruimtelijke ordening? Hetzelfde geldt voor duurzaamheid, hoe gaan we om met de energietransitie gekoppeld aan de ruimtelijke ordening gekoppeld aan landschappelijke en cultuurhistorische waarden?
De energietransitie wordt weinig genoemd in de vraagstukken en mag meer aandacht krijgen. Het leeft nu opvallend weinig en dit zou weleens een van de grootste vraagstukken kunnen zijn van komende jaren.
Naar vraagstukken duurzaamheid en klimaat (PDF, 39KB, opent in een nieuw venster)
Economie
Bijna alle vraagstukken die gaan over economie en voorzieningen hebben een relatie met de toeristisch recreatieve sector en de ruimtelijke ordening. En dan met name over de bedrijfsvoering en de aantrekkelijkheid van de gemeente, meer voorzieningen, de organisatie hiervan of werken aan het imago van de gemeente. De vraagstukken over ontwikkelruimte hebben grotendeels een raakvlak met procedures en regelgeving, waarbij vaak wordt aangelopen tegen de langdurige procedures en de vele regels.
Naar vraagstukken economie (PDF, 64KB, opent in een nieuw venster)
Technologie
Binnen deze thema’s zijn opvallend weinig vraagstukken naar voren gekomen als we het vergelijken met sommige andere gemeenten. De vraagstukken met betrekking tot experimenteren en innovatie hebben grotendeels raakvlak met het thema toerisme/recreatie en met ontwikkeling en bedrijfsvoering. Alle vraagstukken binnen dit thema hebben te maken met een bepaalde vooruitstrevendheid in ontwikkelen en experimenteren die nu soms gemist wordt door beperkende factoren als ontwikkelruimte, samenwerking of hindernissen.
Naar vraagstukken technologie (PDF, 26KB, opent in een nieuw venster)
Maatschappelijke thema’s
De vraagstukken die over onderwijs gaan, gaan over de kansen gekoppeld aan de aanwezige scholen die gekoppeld zijn aan de groene sector. Hoe kun je je hier als gemeente meer mee profileren, zijn er samenwerkingsverbanden denkbaar, maar ook hoe kun je de aanwezige kennis meer gebruiken binnen de gemeente?
De vraagstukken over zorg gaan over wat voor rol zorg gaat krijgen in de toekomst (en dan met name ruimtelijk), de omgeving is hier nog niet op ingespeeld en de huidige beleid speelt hier nog te weinig op in.
De vraagstukken over gezondheid zijn vaak genoemd als ‘zorg’, gerelateerd aan de kwaliteit van drinkwater, maar ook over de bewustwording over hoe belangrijk gezondheid is en blijft.
Naar vraagstukken maatschappelijke thema’s (PDF, 36KB, opent in een nieuw venster)